Kies uw land, regio, stad

Vulkanen in de Eifel


De Eifel ligt op slechts enkele uren rijden van Nederland en België en oogt voor de toevallige reiziger als een vriendelijk middelgebergte: beboste heuvels, stille dalen en dorpjes met vakwerkhuizen. Maar achter dit rustige beeld gaat een onstuimig verleden schuil. Wie hier rondloopt, wandelt in feite over een oud vulkaanveld dat miljoenen jaren geleden door vuur en gas is gevormd.

Ongeveer 45 miljoen jaar geleden begon een periode van vulkanische activiteit die het gebied voorgoed veranderde. In meerdere erupties barstte de aarde open, waarbij magma uit de diepte omhoog schoot. Explosies scheurden de bodem, kraters ontstonden, en lavastromen baanden zich een weg door dalen en rivieren. Het landschap dat we nu kennen – met heuvelruggen, ringvormige meren en basaltwanden – is het resultaat van die oerkrachten.

De Eifel kent niet één grote vulkaan zoals de Etna of de Vesuvius, maar honderden kleine uitbarstingspunten. Sommige gaven gloeiende lava af, andere veroorzaakten enorme explosies toen water in aanraking kwam met magma. Zo ontstonden de maarkraters: diepe ronde kommen die zich later met water vulden tot stille meren. Deze maaren zijn vandaag het handelsmerk van de Vulkaaneifel.


vulkanen-eifel-maria laach-laacher see-rondreizen.nl
Laacher See bij Maria Laach Maria met abdij © Eifel Tourismus GmbH | Dominik Ketz

De meest recente grote uitbarsting vond ongeveer 12 000 jaar geleden plaats bij de Laacher See, ten oosten van Koblenz. Dat klinkt als een ver verleden, maar in geologische tijd is het nauwelijks een oogwenk. De Laacher See herinnert bezoekers nog steeds aan die vulkanische kracht: langs de oever stijgen continu kleine gasbelletjes op uit de diepte. Dit zogeheten mofetten-gas bewijst dat de vulkanische energie niet is uitgeblust. Geologen houden het gebied daarom scherp in de gaten, meten bodemtrillingen en volgen de langzame opheffing van de aardkorst die hier nog altijd plaatsvindt.

Voor de mens is dit landschap een zegen en een uitdaging tegelijk geweest. Het leverde vruchtbare bodems voor landbouw en wijnbouw, maar ook bouwstenen, molenstenen en koele grotten die eeuwenlang nuttig waren in het dagelijks leven. Tegelijk herinneren de meren, kraters en lavastromen ons eraan dat dit gebied ooit onberekenbaar was – en misschien in de verre toekomst opnieuw actief wordt. Wie vandaag de Vulkaaneifel bezoekt, ziet dus niet alleen bossen en dorpen, maar reist in feite door een natuurlijk archief van vuur en steen. Elke heuvel en elk meer draagt sporen van een indrukwekkende geologische erfenis die nog altijd voelbaar is.

vulkanen-eifel-lavabom-strohn-rondreizen.nl
Lavablok bij Strohn © GesundLand Vulkaneifel | Dominik Ketz

De vulkanische oorsprong bracht niet alleen kraters en meren, maar ook gesteenten die voor de mens bruikbaar waren. Basalt en tufsteen waren belangrijke grondstoffen. Tuf is licht, poreus en makkelijk te bewerken. Basalt is zwaar en hard. Beide soorten zijn veel gebruikt voor molenstenen, huizen en kerken.

Molensteengrotten bij Roth

In de 13e eeuw begonnen arbeiders basalt uit de hellingen van de Roth vulkaan te hakken. Ze kerfden ronde molenstenen uit de rots, waardoor gangen en koepelvormige ruimtes ontstonden. Vandaag zijn deze grotten nog toegankelijk. Binnen zie je ronde uitsparingen in de wanden: sporen van stenen die ooit uit het gesteente werden losgemaakt. De grotten zijn vrij toegankelijk en liggen langs een wandelpad. Je kan er zonder gids in, maar neem wel een zaklamp mee want er is geen verlichting.

IJsgrotten bij Birresborn

De Ijsgrotten danken hun naam aan de koele lucht die er circuleert. De temperatuur blijft er het hele jaar laag. In de tijd voor koelkasten gebruikten bewoners de grotten om voedsel koel te bewaren. Vlees, melk en groenten konden er wekenlang goed blijven. Tegenwoordig zijn de grotten belangrijk voor vleermuizen die er in de winter slapen. Daarom zijn ze alleen open van april tot oktober. Wie in de zomer binnengaat, voelt meteen het verschil: buiten kan het dertig graden zijn, binnen nauwelijks tien.

Andere mijnschachten

Ook op andere plekken in de Vulkaaneifel hakten arbeiders tufsteen uit om huizen en kerken te bouwen. In Mayen bevindt zich een groot ondergronds netwerk van tufsteenmijnen. Het is nu ingericht als museum, waar je kan zien hoe blokken uit de grond werden gehaald en via tunnels naar de oppervlakte kwamen.

vulkanen-eifel-Dauner-Maare-rondreizen.nl_1920
Dauner Maare © GesundLand Vulkaneifel | Dominik Ketz

De meren die de Eifel beroemd maken, liggen vaak in perfecte cirkels. Ze zijn ontstaan door enorme explosies waarbij water en magma elkaar ontmoetten. Later vulden de diepe kuilen zich met regenwater en grondwater.

  • Laacher See: het grootste kratermeer van de regio. Het meet 3,3 km bij 2,5 km en heeft een diepte van 53 meter. Aan de oevers staat het klooster Maria Laach, beroemd om zijn romaanse architectuur. Rondom het meer liggen wandelpaden en picknickplekken. Zwemmen is hier verboden, maar roeien en varen mag wel.
  • Dauner Maaren: drie meren vlak bij de stad Daun. Het Schalkenmehrener Maar heeft stranden waar in de zomer gezwommen mag worden. Het Weinfelder Maar ligt in een natuurgebied en is niet toegankelijk voor zwemmers. Het Gemündener Maar is kleiner, maar ligt dicht bij het centrum van Daun en is daardoor goed bereikbaar.
  • Pulvermaar: met 74 meter diepte is dit het diepste maarmeer van Duitsland. Het heeft helder water en wordt gebruikt als zwemmeer in de zomer. Rondom het komvormige meer ligt een wandelpad van ongeveer 3,5 km.
  • Windsborn Kratersee: dit meer bij Manderscheid is het enige echte vulkanische kratermeer ten noorden van de Alpen. Het ligt in een groene kom en is een geliefde plek voor rustige wandelingen.

De meren waren vroeger belangrijk als viswater en bron van drinkwater. Tegenwoordig spelen ze een rol in recreatie en toerisme. Op sommige plekken mag je zwemmen, op andere alleen wandelen of roeien.

De Vulkaaneifel heeft een aantal musea die uitleg geven over de geologie:

  • Vulkanmuseum Daun: interactieve tentoonstellingen, maquettes en een filmzaal waar uitbarstingen worden nagebootst. Het museum legt uit hoe de maaren ontstonden en welke mineralen in de regio voorkomen.
  • Maarmuseum Manderscheid: hier draait alles om de meren en fossielen. Je ziet fossiele vissen en schelpen die in de afzettingen van de meren zijn gevonden. Het museum besteedt ook aandacht aan de dieren die vandaag in de maaren leven.
  • Vulkanhaus Strohn: het hoogtepunt is een lavabom van elf ton, de grootste die ooit in de Eifel is gevonden. Daarnaast toont het museum basaltblokken, lavastromen en een reconstructie van een uitbarsting. Buiten ligt een echte lavastroom die tijdens wandelingen kan worden bezocht.
  • Mayener Grubenfeld: dit grote mijngebied is ingericht als een openluchtmuseum. Je ziet er oude schachten, stenen werktuigen en resten van middeleeuwse steenhouwers.

Deze musea maken het vulkanische verhaal tastbaar en zijn geschikt voor gezinnen en individuele reizigers.

vulkanen-eifel-hochkelberg-rondreizen.nl
Wandelen bij Hochkelberg © Eifel Tourismus GmbH | Dominik Ketz


De Vulkaaneifel is een paradijs voor wandelaars. Het netwerk van paden is goed gemarkeerd en voert langs kraters, rotsformaties, grotten en meren. Langs de routes zijn uitkijkpunten, rustbanken en informatieborden geplaatst. Voor gezinnen zijn er kortere themapaden met opdrachten en uitleg. Graag bezocht is o.a. de Eifelsteig: een langeafstandspad van 313 km tussen Aken en Trier. De etappes rond Gerolstein en Daun zijn het meest spectaculair. Je loopt langs dolomietrotsen, kratermeren en oude grotten. Dan het Vulkanpfad Strohn: een rondwandeling van 14 km langs de lavastroom van Strohn, een krater en de lavabom van Strohn. Graag ondernomen is het Maare-Pfad: een route die meerdere maaren met elkaar verbindt. Afstanden variëren van korte rondjes tot dagtochten. En verder de Gerolsteiner Dolomieten-Acht: een route van 16 km door kalkrotsen, kloven en grotten. De wandeling is pittig, maar biedt prachtige uitzichten.

1. Eifelsteig – Etappe Hillesheim – Gerolstein

Lengte: 20 km
Duur: 5 à 6 uur
Moeilijkheid: gemiddeld; lange dagtocht met af en toe steile stukken
Wat je ziet: Deze route begint in Hillesheim, een stadje met middeleeuwse muren en een kleine krimibibliotheek. Daarna loop je door een open landschap met akkers en weiden, waar roofvogels zoals buizerds vaak cirkelen. Het pad voert naar de Gerolsteiner Dolomieten: een reeks witte kalkrotsen die als hoge wanden boven het landschap uitsteken. Hier groeit zeldzame flora, zoals wilde orchideeën en tijm. Onderweg kom je bij de Buchenlochhöhle, een grot die al in de steentijd werd bewoond. Vanuit de uitkijkpunten op de Munterley zie je het dal van de Kyll en de stad Gerolstein liggen. In de verte rijen basaltheuvels, stille herinneringen aan oude vulkanen.
Dolomietrotsen van de Gerolsteiner Dolomieten, ontstaan in tropische zeeën 380 miljoen jaar geleden.
De Buchenlochhöhle, een grot die al in de prehistorie werd gebruikt als schuilplaats.
Uitzichtpunten over het Kyll-dal en de stad Gerolstein.
Kalkgraslanden met zeldzame orchideeën.
Deze etappe combineert geologie met cultuur: in Hillesheim staat een klein Krimi-museum, terwijl Gerolstein bekend is om zijn mineraalwaterbronnen.

2. Eifelsteig – Etappe Gerolstein – Daun

Lengte: 23 km
Duur: 6 tot 7 uur
Moeilijkheid: pittig; veel stijgen en dalen
Wat je ziet: Direct na vertrek klim je omhoog naar heuvelruggen met brede panorama’s. Je ziet bossen, diepe dalen en heuvels die in een keten achter elkaar liggen. Halverwege kom je langs het Weinfelder Maar, ook wel het “Totenmaar” genoemd, vanwege de kleine kapel en begraafplaats aan de oever. Het donkere water weerspiegelt de heuvels eromheen en geeft de plek een mystieke sfeer. Verderop ligt het Gemündener Maar, dichter bij Daun, met een strandje aan de rand. De derde in de rij is het Schalkenmehrener Maar, waar in de zomer wordt gezwommen. De route eindigt in Daun, waar je het Maarmuseum kan bezoeken. Onderweg zie je basaltwanden, vulkanische kegelheuvels en velden waar in de lente klaprozen en margrieten bloeien.
De drie Dauner Maaren (Gemündener, Weinfelder en Schalkenmehrener Maar).
Oude vulkaankegels met uitkijkpunten, zoals de Mäuseberg.
Vulkaanbossen en stille dalen.
Dit is een van de mooiste trajecten van de Eifelsteig: je loopt van ruige rotsen naar kalme kratermeren en eindigt letterlijk in het hart van de Vulkaaneifel.

3. Vulkanpfad Strohn

Lengte: 14 km (rondwandeling)
Duur: 4 à 5 uur
Moeilijkheid: gemiddeld; goed te doen voor geoefende wandelaars
Wat je ziet: Dit pad is een geologische les in de open lucht. Je loopt door bossen die abrupt worden onderbroken door zwarte lavavelden. Een van de hoogtepunten is de Lavastroom van Strohn, een brede strook gestold gesteente die zich als een bevroren rivier door het landschap slingert. Het meest spectaculaire is de Lavabom van Strohn: een ronde rots van meer dan 120 ton, die tijdens een eruptie in de lucht is geschoten en op de grond is beland. Verderop passeer je oude kraters, ruige rotswanden en stukken bos waar spechten en uilen huizen. Op heldere dagen zie je vanaf de heuvels uitgestrekte vergezichten over de Vulkaaneifel.
De Lavabombe van Strohn, een rotsblok van 120 ton dat tijdens een uitbarsting door de lucht vloog en neerkwam in de bodem.
De indrukwekkende lavastroom van Strohn, zwart gesteente dat nog altijd zichtbaar is in het landschap.
Kraters en basaltwanden langs de route.
Het pad is rijk aan informatieborden die uitleg geven over vulkanische processen. Een aanrader voor wie het verhaal achter het landschap wil begrijpen.

4. Maare- und Thermenpfad (Daun – Bad Bertrich)

Lengte: 35 km (meerdagse route, vaak verdeeld in 2 à 3 etappes)
Duur: 10 à 12 uur in totaal
Moeilijkheid: gemiddeld tot zwaar; lange afstand met hoogteverschillen
Wat je ziet: De route begint in het hart van de maaren bij Daun. Je ziet het trio van kratermeren liggen als blauwe schijven tussen groene heuvels. Daarna voert het pad door bossen waar beekjes stromen en waar herten en reeën vaak worden gespot. Langs de route liggen resten van oude vulkaankegels, met paden die omhoog slingeren naar uitzichtpunten. Het landschap verandert gaandeweg: van ruige basaltbodems naar zachtere hellingen. In Bad Bertrich kom je uit bij de thermale bronnen, waar warm water sinds de Romeinse tijd omhoog borrelt. De combinatie van vulkanisch water en kuurarchitectuur geeft een bijzondere afsluiting van de tocht.
Meerdere maaren rond Daun.
Natuurlijke thermale bronnen bij Bad Bertrich.
Vulkanische plateaus en bossen.
De route verbindt water en vuur: stille meren bij Daun en de warmwaterbron van Bad Bertrich, die al door de Romeinen werd gebruikt.
.

vulkanen-eifel-bad-bertrich-elfengrot-rondreizen.nl
Elfengrot bij Bad Bertrich © Eifel Tourismus GmbH | AR-shapefruitAG


5. Pulvermaar-Rondweg

Lengte: 3,5 km
Duur: 1 à 1,5 uur
Moeilijkheid: makkelijk; geschikt voor gezinnen en kinderen
Wat je ziet: Het Pulvermaar ligt diep in een komvormige krater. Wanneer je het pad volgt, kijk je steeds uit op het spiegelende water. In de zomer dobberen bootjes en zwemmen mensen in het heldere meer. Langs de oevers groeien elzen en wilgen, terwijl op de hellingen beukenbossen staan. In het voorjaar bloeien sleutelbloemen en bosanemonen, in de herfst kleuren de bomen rood en goud. Vanaf sommige punten kijk je over de kraterrand heen en zie je hoe perfect rond het meer is. De stilte wordt vaak alleen doorbroken door vogelzang of het plonsen van vissen.
Het diepste maarmeer van Duitsland (74 m).
Bossen en rustige oevers.
Mogelijkheid om te zwemmen in de zomer.
Ideaal voor een korte wandeling met aansluitend een picknick of zwempartij.

6. Gerolsteiner Dolomieten-Acht

Lengte: 16 km
Duur: 5 uur
Moeilijkheid: pittig; veel stijgen en dalen over rotsen
Wat je ziet: Dit is een van de meest spectaculaire routes van de Eifel. Je loopt door grillige kalkrotsen die lijken op versteende koraalriffen. Tussen de rotswanden groeien geurige kruiden en bloemen die bijen en vlinders aantrekken. De route gaat langs de Auberg en de Munterley, hoge rotsplateaus vanwaar je ver kunt kijken over het Kyll-dal. In de diepte zie je Gerolstein liggen, omringd door heuvels. De Buchenlochhöhle is een donkere opening in de rotswand en biedt verkoeling op warme dagen. Langs de route leven roofvogels; met wat geluk zie je een valk biddend boven de kliffen hangen. Het ruige karakter van dit pad maakt de natuurbeleving intens.
Dolomietformaties met grillige kliffen.
De Auberg en Munterley, twee markante rotsen met uitzicht.
De Buchenlochhöhle.
Kalkgraslanden en bloemenweiden.
Deze route vraagt stevige schoenen en een goede conditie, maar de uitzichten en het ruige karakter maken de tocht bijzonder.

7. Windsborn Kratersee-pad (bij Manderscheid)

Lengte: 6 km (rondwandeling)
Duur: 2 uur
Moeilijkheid: makkelijk tot gemiddeld
Wat je ziet: Het pad voert naar een uniek kratermeer, volledig omsloten door een vulkaanrand. Het meer ligt stil en rond in de kom, en wordt omringd door bos. In het voorjaar staan de randen vol bloemen, in de herfst hangt er ochtendmist boven het water. Vanaf de kraterrand kijk je neer in het meer, dat in de verte glinstert als een spiegel. De route loopt verder door bossen waar spechten kloppen en waar paddenstoelen groeien op omgevallen bomen. Het contrast tussen de ronde krater en de rechte lijnen van de beukenstammen maakt de wandeling bijzonder schilderachtig.
De enige echte vulkanische krater met een meer in de Eifel.
Bossen en weides langs de kraterrand.
Uitzichten op de Kyll-vallei.
Een rustige tocht, goed geschikt voor gezinnen, die toch een bijzonder natuurfenomeen toont.

vulkanen-eifel-burcht-manderscheid-rondreizen.nl
Burcht bij Manderscheid © GesundLand Vulkaneifel | Dominik Ketz


8. Manderscheider Burgenstieg

Lengte: 7 km
Duur: 2 à 3 uur
Moeilijkheid: gemiddeld
Wat je ziet: Hier wandel je niet alleen door vulkanisch landschap, maar ook door middeleeuwse geschiedenis. De route voert langs twee grote burchten die elkaar eeuwenlang bevochten: de Oberburg en de Niederburg. Ze staan op tegenoverliggende rotsen, met daartussen de Lieser-rivier die diep in het dal stroomt. Vanaf de paden heb je uitzicht op de ruïnes en de kronkelende rivier. De weg gaat langs weiden, bossen en rotsformaties. In de lente bloeien er wilde narcissen en in de herfst hoor je het burlen van edelherten in de dalen. Deze wandeling verbindt natuur en cultuur op een spannende manier.
Twee middeleeuwse burchten die tegenover elkaar op rotsen staan.
De Lieser-rivier in een diep dal.
Kraterlandschappen en uitzichtpunten.
Deze wandeling combineert natuur en cultuur. Vooral in de avonduren, als de burchten worden verlicht, is de sfeer bijzonder.

9. Vulkan Bike Trail (voor wandelaars én fietsers)

Lengte: 80 km in totaal, verdeeld in etappes
Duur: afhankelijk van de route, vaak 3 tot 4 dagen te voet of 1 dag per fiets
Moeilijkheid: varieert van makkelijk tot zwaar
Wat je ziet: De route volgt oude spoorlijnen en slingert door dalen en heuvels. Onderweg passeer je meerdere maaren, basaltgroeves en kleine dorpen met vakwerkhuizen. Op de stukken door bossen hoor je vaak spechten en zie je eekhoorns. Bij de open velden zijn vergezichten over de vulkaankegels en kratermeren. De paden zijn breed en gelijkmatig, waardoor ze ook geschikt zijn voor recreatieve fietsers en gezinnen met kinderen. Vooral de trajecten rond Daun en Manderscheid zijn interessant voor wandelaars die de vulkanische highlights willen zien.
Afwisselend landschap met bossen, kratermeren, grotten en basaltgroeves.
Oude spoortrajecten die nu als fietspad dienen.
Hoewel bedoeld als fietsroute, kan je stukken wandelen. Vooral de delen langs de maaren zijn interessant voor wandelaars.

Tip: veel van deze routes zijn opgenomen in het netwerk van de Traumpfade en de Geo-Routes. Ze zijn duidelijk bewegwijzerd en vaak voorzien van informatieborden.

  • Molensteengrotten bij Roth: hele jaar toegankelijk, geen vaste openingstijden, gratis.
  • Ijsgrotten Birresborn: geopend april – oktober; gesloten in de winter. Gratis toegankelijk.
  • Laacher See: het meer is altijd toegankelijk voor wandelaars. Roeien toegestaan; zwemmen verboden.
  • Dauner Maaren: Schalkenmehrener Maar heeft een openluchtzwembad (zomer dagelijks van 10:00 tot 19:00 uur). Gemündener en Weinfelder Maar zijn alleen voor wandelen.
  • Pulvermaar: zwemmeer, open van mei tot september; meestal dagelijks 10:00 tot 18:00 uur.
  • Musea:
    • Vulkanmuseum Daun: di–zo 10:00–17:00.
    • Maarmuseum Manderscheid: vaak wo–zo in de middag, seizoensgebonden.
    • Vulkanhaus Strohn: dagelijks 10:00–17:00 (zomer), beperkt in winter.
    • Mayener Grubenfeld: meestal di–zo 10:00–17:00.

👉 Voor actuele openingstijden is het raadzaam altijd de websites van de musea of lokale toeristenbureaus te raadplegen.

vulkanen-eifel-birresborn-ijsgrotten-rondreizen.nl
Birresborner ijsgrotten © Eifel Tourismus GmbH | Dominik Ketz

De Vulkaaneifel is geen gewone regio. Elk meer, elke grot en elke rots vertelt een verhaal van vuur en water. Uitbarstingen hebben kraters gemaakt, mensen hebben grotten omgevormd tot werkplaatsen en koelkasten, en vandaag zijn deze plekken een bron van kennis en ontspanning.

Wie er wandelt, ziet niet alleen natuur, maar ook sporen van eeuwen geschiedenis. De stilte van een kratermeer, de koelte van een grot, de kracht van een lavastroom — alles samen maakt dit gebied tot een unieke bestemming waar natuur en cultuur in elkaar grijpen. De Vulkaaneifel heeft geen reusachtige kegelvulkaan zoals de Vesuvius of de Etna. In plaats daarvan zie je hier sporen van verschillende kleine vulkaantypen.

  • Maarvulkaan
    Een maar ontstaat wanneer heet magma plotseling in contact komt met grondwater. De enorme stoomexplosie blaast een diepe krater in de bodem. Later vult die zich met water, waardoor een rond kratermeer ontstaat. Voorbeelden: Bij de Dauner Maaren kan je de kraterranden oplopen en vanuit uitkijkpunten het ronde meer beneden zien liggen. Het Pulvermaar heeft zelfs een pad dat volledig rondom loopt, waardoor je de symmetrische vorm van de krater goed ervaart.
  • Slakkenkegel
    Dit zijn kleine vulkaantjes die opgebouwd zijn uit lagen van gestolde lava en as. Ze zien eruit als heuvels met een ronde top. Vaak herken je de krater nog aan de inzinking in het midden. In de Eifel zijn tientallen slakkenkegels bewaard gebleven. Voorbeelden: De Mosenberg bij Manderscheid is bijzonder: hier zie je een complete reeks van vier vulkaankegels naast elkaar. Vanaf de kraterrand heb je uitzicht over de omgeving en kan je duidelijk de vorm van de krater herkennen. Ook de Rother Kopf bij Gerolstein is een klassiek voorbeeld; je loopt hier langs oude mijnschachten in de kraterwand.
  • Lavastroom
    Wanneer lava tijdens een uitbarsting rustig uit de vulkaan liep, stolde het tot harde zwarte steen. Zo’n lavastroom lijkt op een bevroren rivier van steen. De Lavastroom van Strohn is een van de bekendste voorbeelden.
  • Mofetten
    Dit zijn plekken waar nog steeds vulkanische gassen uit de bodem ontsnappen. Het gaat vaak om kooldioxide dat als belletjes door water naar boven komt. Aan de oever van de Laacher See zie je duizenden kleine gasbelletjes naar boven komen. Ze zijn een teken dat de vulkanische activiteit in de Eifel nog niet volledig voorbij is. Het water lijkt er continu te bruisen. Vanaf de wandelpaden langs het meer zijn deze mofetten goed zichtbaar.

Naar alle vakantiewoningen in de Eifel →

Anderen lazen ook
 10 mooiste grotten →
• Ontspannen op vakantie in Rijnland-Palts →